Metamizol jest lekiem, który stosuje się już od dziesięcioleci w leczeniu określonych objawów stanu zapalnego w organizmie, takich jak gorączka, ból o różnych nasileniu czy też bólów trzewnych o charakterze spastycznym (kolka nerkowa, bóle menstruacyjne itp.). W Polsce jest lekiem bez recepty, powszechnie dostępnym i można go znaleźć w aptekach, drogeriach czy niektórych sklepach pod różnym nazewnictwem handlowym. W wielu krajach (np. Norwegia, Stany Zjednoczone, Szwecja itp.) został on całkowicie wycofany albo znacząco ograniczono jego dostępność. Co to jest metamizol, jakie ma zastosowanie i działanie oraz dlaczego w niektórych krajach został wycofany z handlu bądź dostępny jest tylko na receptę? W jaki sposób stosować lek metamizol żeby był bezpieczny? Poniżej znajdą Państwo odpowiedzi na nurtujące pytania.
Metamizol – co to jest?
Metamizol to pochodna pirazolonu, nazywany również metamizolemsodowym (metamizolum natricum)i zaliczany do grupy przedstawicieli nieopioidowych leków przeciwgorączkowych oraz przeciwbólowych. Nie jest jednak zaliczany do NLPZ (Niesteroidowych Leków Przeciwzapalnych), gdyż wykazuje słabe działanie przeciwzapalne. Jest on solą sodową kwasu fenylo-dwumetylopirazolonometylaminometasulfonowego. Metamizol jest więc białym oraz krystalicznym proszkiem, które posiada dobre właściwości rozpuszczalności w wodzie oraz alkoholu metylowym. Jego budowa chemiczna zbliżona jest do aminofenazonu. Metamizol jest lekiem syntetycznym co oznacza, że nie posiada w świecie roślin żadnego odpowiednika. W Polsce dobrze znany jest pod nazwą pyralgina (zwyczajowo również nowalgin lub an algin) i stosowany na szeroką skalę w leczeniu różnego rodzaju bólu. W drabinie analgetycznej (tj. schemat zdefiniowany przez WHO tj. Światową Organizację Zdrowia stosowania leków przeciwbólowych w zależności od stopnia odczuwalnego bólu)zajmuje pierwszy stopień obok innych popularnych środków, takich jak paracetamol, diklofenak czy ibuprofen.
Metamizol został wprowadzony do obrotu po raz pierwszy w roku 1922 przez niemiecką firmę Hoechst AG. Początkowo był on dostępny bez recepty (dokładniej do lat 70 XX wieku), lecz zbadano jego związek z agranulocytozą (niebezpieczną i niestety przypuszczalnie śmiertelną chorobą krwi). Badani wciąż nie mają jednego stanowiska co do poziomu ryzyka jakie niesie za sobą stosowanie leku. Badania nad metamizolem i jego zależnością z agranulocytozą spowodowało, iż w wielu krajach został on wycofany lub ograniczono dostęp do niego (lek na receptę).
Cena metamizolu w Polsce nie jest bardzo wysoka i w zależności od miejsca, w którym go kupimy możemy otrzymać lek już za około kilkanaście złotych (12 tabletek kosztuje około 10 złotych). W opakowaniu zawsze dołączoną jest ulotka informacyjna na temat metamizolu, którą zaleca się przeczytać przed zastosowaniem.
Metamizol – działanie i zastosowanie
Pomimo wieloletnich badań oraz istnienia metamizolu na rynku światowym wciąż brakuje wielu odpowiedzi co do działania i zastosowania leku. Metamizol w organizmie każdego człowieka jest rozkładany do kilkudziesięciu czynnych biologicznie metabolitów, które w mniejszym lub większym stopniu powodują efekt terapeutyczny. Opisany mechanizm nie jest jednak w pełni opisany i wyjaśniony. Zakłada się, że polega on na hamowaniu aktywności enzymu tzw. cyklooksygenazy (COX-2 oraz COX-3) w OUN tj. Ośrodkowym układzie nerwowym. Prowadzi to określonego efektu terapeutycznego metamizolu: przeciwbólowego, przeciwgorączkowego oraz rozkurczowego, jak i w nikłym stopniu przeciwzapalnego. Dodatkowo, metamizol wykazuje małe działanie uspokajające oraz zwiotczające w stosunku do mięśni gładkich. Jego głównym zastosowaniem jest przeciwdziałanie bólu o różnym nasileniu. Dzięki dodatkowemu działaniu, jakim jest działanie rozkurczowe, idealnie sprawdza się w niwelowaniu bólów migrenowych czy pooperacyjnych, jak i bólów okolic trzewnych (bóle menstruacyjne czy kolka nerwowa). Bardzo mocne działanie przeciwgorączkowe leku metamizolu sprawiło, że stał się on preparatem w przypadku leczenia gorączki lekoopornej (której niestety nie są w stanie zredukować inne leki tj. ibuprofen czy paracetamol). Metamizol jest substancją farmaceutyczną, którą stosuje się do sporządzania leków recepturowych – na bazie metamizolu wykonywane są krople, czopki doodbytnicze czy proszki i mikstury do picia. Oznacza to, że na jego bazie mogą być wykonane określone leki w aptece o określonych składzie, zawierającego metamizol.
Metamizol – dawkowanie
Metamizol można stosować w kilku formach tj. doustnie, dożylnie, domięśniowo, jak i w postaci czopków doodbytniczych. Badania pokazują, iż jest można go stosować u pacjentów, którzy ważą nie mniej aniżeli 53 kilogramy oraz ukończyli 15 rok życia. Uznaje się, że bezpieczna dawka (jednorazowa) metamizolu dla osoby spełniającej warunki wynosi od 0,5 grama (500 mg) do 1 grama (1000mg), nie częściej jednak niż co 6 do 8 godzin. Na dobę (co 24 godziny) można przyjąć maksymalnie 4 gramy (4000mg) leku. Zaleca się również, aby nie był on stosowany dłużej aniżeli tydzień (7 dni).
W wyjątkowych sytuacjach, za zgodą lekarza można zastosować lek metamizol u dzieci np. w przypadku bardzo wysokiej gorączki lekoopornej. Podawany jest on wtedy zwyczajowo domięśniowo, dożylnie lub za pomocą czopków doodbytniczych. Dawkowanie ustalane jest wyłącznie przez lekarza, biorąc pod uwagę aktualną wagę (masę ciała) dziecka. Należy jednak spełniać warunek, że dziecko nie może być młodsze aniżeli 12 miesięcy.
Metamizol – przeciwwskazania
Głównym przeciwwskazaniem do stosowania leku metamizolu jest uczulenie na niego lub jakąkolwiek substancję pomocniczą w nim zawartą. Szczególną ostrożność w stosowaniu powinny również zachować osoby z ostrą niewydolnością wątroby bądź nerek, jak i osoby, które jednocześnie przyjmują doustne leki przeciwzakrzepowe. Ponadto, osoby, które posiadają zmiany w obrazie morfologicznym krwi (leukopenia, niedokrwistość czy agranulocytoza) oraz kobiety będące w ciąży bądź karmiące piersią. Każda osoba przyjmująca metamizol powinna zachować szczególne środki ostrożności i obserwować reakcję organizmu na niego, jak i zapoznać się z ulotką informacyjną zawartą w każdym opakowaniu.
Stosowanie metamizolu związane jest z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Długotrwałe przyjmowanie leku może spowodować leukopenie, agranulocytozę, uszkodzenie nerek czy wątroby. Udowodniono, że istnieje również ryzyko uszkodzenia układu krwionośnego czy zmian skórnych oraz zaburzeń pokarmowych. Sporadycznie zdarzały się przypadki wstrząsu po podaniu leku dożylnie (głównie u osób nadwrażliwych na metamizol).
