Psychologia

Co to jest psychologia?

Psychologia (ang. psychology)uważana jest w świecie naukowym za naukę interdyscyplinarną, której głównym przedmiotem badań jest człowiek oraz szeroko pojęte prawa i mechanizmy rządzące jego procesami umysłowymi (psychicznymi), jak i ściśle od nich zależne jego zachowania. Słownik Języka Polskiego (PWN) definiuje psychologię, jako naukę, która zajmuje się powstawaniem oraz przebiegiem procesów umysłowych (psychicznych), jak i właściwościami psychicznymi człowieka oraz normalizacją jego relacji z otoczeniem. Podobną definicją posługuje się Słownik Wyrazów Obcych. Dodatkowo, w swojej definicji powołuje się on na etymologie terminu psychologia: psyche w języku greckim oznacza duszę, natomiast logos to nauka, myśl, rozumowanie lub słowo, dlatego też potocznie psychologia nazywana jest nauką o duszy. Według Arthura i Emily Reber nie da się jednoznacznie, prostym językiem zdefiniować terminu psychologia. Ich zdaniem psychologia próbuje zrozumieć umysł oraz związane z tym zachowania człowieka. Jako samodzielna dziedzina naukowa jest ściśle powiązana z filozofią oraz medycyną, gdzie przyswaja również problemy natury biologicznej, fizjologicznej, jak i zagadnienia dotyczące umysłu, wiedzy oraz woli.

W literaturze przedmiotu znaleźć można wiele opisów charakteryzujących pojęcie psychologia. Trudno jednoznacznie określić ramy terminu i stworzyć ostateczną, powszechnie uznawaną definicję psychologii. Warto jednak zdawać sobie sprawę, iż wynika to z faktu, iż psychologia czerpie wiedze i jest ściśle powiązana z wieloma innymi dziedzinami naukowymi np. filozofią, biologią, medycyną, pedagogiką, socjologią, antropologią, lingwistyką, etologią, a nawet kryminologią. Pomimo iż, posiada własne metody eksperymentalne i dzięki temu uznawana jest za samodzielną dziedzinę naukową, często utożsamiana jest z naukami społecznymi, naukami humanistycznymi czy naukami behawioralnymi.

Czym zajmuje się psychologia?

Psychologia, zgodnie ze współczesną literaturą przedmiotu, zajmuje się szeroko pojętymi czynnościami i zachowaniami człowieka, na które składają się subiektywne procesy psychiczne (umysłowe) oraz obiektywne, zewnętrzne i fizyczne reakcje – docieka zagadnień związanych z mechanizmami ludzkich zachowań, procesów myślowych, emocji czy wpływu otoczenia na człowieka. Przedstawiony opis, jest opisem dość ogólnym. Należy podkreślić, iż w piśmiennictwie dotyczącym psychologii, znaleźć można podział na psychologię akademicką (naukową) oraz psychologię stosowaną gdzie wyróżnia się odmienne i wspólne pola zainteresowań. Zgodnie z powyższym psychologia naukowa zajmuje się następującymi obszarami:

• Procesami poznawczymi, gdzie analizowane jest postrzeganie, wyobrażanie, myślenie człowieka oraz badania nad pamięcią
• Rozwojem człowieka oraz zmianami jego procesów i mechanizmów psychicznych
• Nabywaniem mowy przez człowieka oraz znalezieniem punktów stycznych z nią oraz pozostałymi procesami umysłowymi
• Procesami emocjonalnymi człowieka oraz motywacyjnymi, jak i jego stałymi cechami psychicznymi
• Psychicznymi zagadnieniami związanymi z relacjami, interakcją i komunikacją pomiędzy jednostkami oraz ogólnym postrzeganiem innych osób
• Funkcjonowaniem układu nerwowego oraz fizjologicznymi aspektami procesów umysłowych, jak i związkiem procesów umysłowych (psychicznych)
• Ewolucyjnym podłożem mechanizmów i procesów psychicznych
• Aspektami psychologicznymi twórczości człowieka (naukowej, artystycznej) i religią człowieka w odniesieniu do psychologii, jak i innymi płaszczyznami funkcjonowania jednostki
• Różnorodnymi zaburzeniami osobowości

Z kolei psychologia stosowana ma za zadanie zastosować całokształt wiedzy psychologicznej, w następujących obszarach życia człowieka:

• Obszarze zaburzeń procesów psychicznych, ich diagnozie oraz leczeniu
• Diagnozie oraz rehabilitacji jednostek, które doznały uszkodzenia centralnego układu nerwowego
• Korygowaniu zaburzeń dotyczących szeroko pojętych relacji społecznych (w rodzinie, najbliższym otoczeniu itp.)
• Uwarunkowań psychicznych odnoszących się do chorób somatycznych
• Działań praktycznych w obrębie medycyny i promocji zdrowia
• Wymiarze sprawiedliwości w aspekcie psychologicznym
• Problematyce związanej z kwestiami szkolno-wychowawczymi, jak i funkcjonowaniem organów i instytucji wychowawczych oraz szkolnych
• Przedsiębiorstwach oraz organizacjach pod kątem psychologicznym
• Psychologicznych zachowaniach odnoszących się do ekonomicznej płaszczyzny życia człowieka
• Innych szeroko pojętych obszarach życia człowieka np. wojsku, wyznaniach religijnych

Psychologia – nurty

Współcześnie psychologia jest dość obszerną oraz niejednoznaczną dziedziną nauki, w której można wyróżnić wiele obszarów badań psychologicznych. Badacze zjawiska wyróżniają wiele nurtów psychologicznych, które pojawiły się od początku istnienia omawianego terminu. Najbardziej popularne nurty w psychologii to:

• Psychobiologia, która bada wpływ biologii na ludzkie zachowanie np. w jaki sposób układ nerwowy determinuje zachowanie człowieka.
• Psychologia poznawcza to dziedzina psychologii, która bada procesy poznawcze człowieka i szeroko pojętą tematykę z nią związaną np. badanie percepcji i procesów myślowych.
• Kongwistyka – połączenie psychologii z neurobiologią, gdzie głównie obserwuje się oraz analizuje działanie fizjologii mózgu, pracy umysłu i zmysłów oraz ich wzajemne modelowanie.
• Psychologia humanistyczna, zajmuje się interpretowaniem człowieka, jako autonomicznej jednostki.
• Psychologia pracy i organizacji, zajmuje się użyciem różnorodnych teorii psychologicznych oraz ich zasad czy wyników badań w odniesieniu do pracy i działania organizacji.
• Psychologia społeczna, bada interakcje oraz wzajemne relacje międzyludzkie.
• Psychologia postaci tzw. Gestalt
• Neuropsychologia, dziedziny w psychologii, które zajmują się badaniem oraz wyjaśnianiem związków, które zachodzą pomiędzy układem nerwowym a procesami poznawczymi człowieka.
• Psychologia ewolucyjna, głównie psychologia ewolucyjna człowieka – jest jednym z obszarów badań w psychologii, który ma na celu wyjaśnienie wzorów ludzkich zachowań w odniesieniu do zachowań ukształtowanych poprzez ewolucję (biologiczną oraz kulturową).
• Psychologia transpersonalna, bada transpersonalne oraz transcendentalne aspekty duchowych doznań i doświadczeń człowieka.
• Psychologia międzykulturowa
• Psychologia religii, związana z badaniem indywidualnej religijności oraz religijności zbiorowej np. przekonania religijne, doświadczenie religijne.
• Psychologia tłumu, koncentruje swoją uwagę na funkcjonowaniu człowieka, jako jednostki oraz ludzi, jako populacji w dużych zbiorowiskach.
• Psychologia sportu zajmuje się badaniem szeroko pojętych wpływów psychologicznych na sport, w tym także na motywację, lęk czy wpływem sportu na stan psychiczny człowieka.
• Psychologia zdrowia, skupia się nad wpływem interakcji różnorodnych czynników na zdrowie np. czynników psychologicznych, biologicznych, społeczno-kulturowych.
• Psychologia sportu oraz aktywności fizycznej
• Psychologia kliniczna
• Psychologia polityczna
• Psychologia behawioralna, skupia się na badaniu zachowań ludzkich i zwierzęcych.
• Psychologia kulturowa
• Psychologia rozwojowa to obszar psychologii, który skupia się na rozwoju człowieka w ciągu całego jego życia.
• Psychologia osobowości, skupia się na badaniu stałej struktury psychicznej jednostki np. osobowości, wrażliwości psychicznej czy określonych schematów myślenia.
• Psychologia sądowa, koncentruje się na całej wiedzy (dorobku) psychologicznej w kontekście wymiary sprawiedliwości.
• Psychologia kliniczna, zajmuje się na diagnozie oraz leczeniu zaburzeń psychicznych oraz związanych z nimi zachowań.
• Psychologia katastrof
• Psychologia przemocy
• Psychoonkologia
• Psychoseksuologia
• Psychologia stresu
• Psychoterapia
• Psychologia wychowawcza
• Psychologa ekonomiczna
• Inne

Literatura:

1. OpenStax Poland, Psychologia, 2020.
2. Reber A.S., Reber E.S., Słownik psychologii, 2008.
3. Tomaszewski T. (red.), Psychologia, 1975.
4. Strelau J., Psychologia. Podręcznik akademicki, 2006.
5. Łukaszewski W., Wielkie pytania psychologii, 2003.
6. Bańko M. (red.), Wielki słownik wyrazów obcych, 2005.
7. Rathus S.A., Psychologia współczesna, 2004.
8. Stachowski R., Historia współczesnej myśli psychologicznej, 2000.
9. Zimbardo P., Psychologia i życie, 2008.
10. Włodarski Z., Matczak A. Wprowadzenie do psychologii, 1996.
11. Doroszewski W. (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1997.
12. Dunaj B. (red.), Słownik współczesnego języka polskiego, Kraków 2001.
13. Żmijewska A., Psychologia, 2011.
14. Pastuszka J., Psychologia ogólna, 1961.
15. Brett G.S., Historia Pychologii, 1969.
16. Wadeley A., Birch A., Malim T., Wprowadzenie do psychologii, 2000.

Zwiń ^