Pierwsze chwile po przyjściu na świat noworodka są obarczone wielkimi, często skrajnymi emocjami dla jego matki. Każda mama po porodzie czeka na słowa, że urodziła piękne, zdrowe dziecko, które otrzymało tzw. dziesiątkę – potocznie nazywaną punktację. Co oznacza ta medyczna ocena i dlaczego jest ona taka ważna dla dziecka i jego rodziców? Zaraz po urodzeniu parametry życiowe dziecka są oceniane na podstawie skali Apgar. Skala Apgar to ocena stanu noworodka, na podstawie, której lekarz (pediatra lub neonatolog) bądź położna przyznaje punkty. Jakie funkcje życiowe brane są pod uwagę w ocenie noworodka zgodnie ze skalą Apgar? Co dokładnie kryje się pod tym terminem i w jaki sposób całe badanie przebiega? Zapraszamy do zapoznania się z artykułem, gdzie odpowiemy na pytanie, czym jest skala Apgar oraz zawarte zostaną najważniejsze informacje jej dotyczące.
Skala Apgar – czym jest?
Skala Apgar jest skalą stosowaną w medycynie. Ma ona za zadanie określić stan noworodka zaraz po porodzie. Zgodnie z założeniem skali Apgar dokonuje się tego dwukrotnie lub czterokrotnie: w pierwszej, trzeciej, piątej oraz dziesiątej minucie życia dziecka. Skala Apgar po raz pierwszy ujrzała światło dzienne w roku 1952 na Międzynarodowym Spotkaniu Anestezjologów. Jej prezentacji dokonała profesor (amerykańska anestezjolog, pediatra) Virginia Apgar pracująca na Uniwersytecie Columbia, która stworzyła narzędzie do oceny ogólnego stanu dziecka bezpośrednio po porodzie. W roku 1953 skala Apgar doczekała się publikacji w „Current researches in anethesia & analgesia”. Jej skrót ( tzw. akronim) powstał dopiero 10 lat później. Noworodek zgodnie ze skalą Apgar może otrzymać maksymalnie 10 punktów, a minimalnie 0 punktów. Obecnie skala Apgar stosowana jest na całym świecie.
Skala Apgar – kiedy oraz ile razy noworodek jest oceniany?
Zgodnie ze skalą Apgar oceny stanu noworodka zaraz po urodzeniu ocenia się kilka razy. Dokonuje się tego dwa lub cztery razy po porodzie tj. w pierwszej, trzeciej, piątej oraz dziesiątej minucie życia. Od czego zależy częstość oceny funkcji życiowych dziecka?
- Ocena stanu noworodka w 1 oraz 5 minucie życia dokonywana jest w sytuacji, kiedy dziecko po urodzeniu jest w dobrym stanie i przy pierwszym badaniu tj. po 1 minucie otrzymało punktację od 8-10 w skali Apgar.
- Czterokrotna ( w 1, 3, 5 oraz 10 minucie) ocena funkcji życiowych noworodka odbywa się, kiedy dziecko podczas pierwszego badania otrzymało punktację od 0-7 punktów w skali Apgar. Często prowadzona jest od 5 minuty aż do 20 minut po urodzeniu noworodka.
Pierwsza ocena noworodka zostaje wykonana zaraz po urodzeniu – ma ona na celu szybką weryfikacje parametrów życiowych dziecka oraz sprawdzenie czy nie wymaga ono pilnej pomocy. Późniejsze badania mają natomiast za zadanie sprawdzenie, czy początkowy stan noworodka nie uległ zmianie tj. poprawił się lub pogorszył bądź pozostał taki sam. Po urodzeniu się noworodka lekarz (neonatolog, pediatra) lub położna sprawdza jego ogólny stan. Bada najważniejsze parametry życiowe, zgodnie ze skalą Apgar. Wszystkie funkcje są badane bardzo skrupulatnie oraz szczegółowo. Dziecku w tym czasie zakrapia się dość często oczka antybiotykiem oraz podaje witaminę K (kilka kropel), aby zapobiec ewentualnym krwawieniom oraz wspomóc krzepliwość krwi. Następnie do noska dziecka wprowadza się bardzo malutki cewniczek, w celu udrożnienia dróg oddechowych.
Skala Apgar – jakie parametry życiowe są oceniane?
Ogólna ocena stanu noworodka według skali Apgar opiera się na sprawdzeniu pięciu głównych funkcji życiowych, które świadczą o aktualnej kondycji dziecka. Należą do nich:
- Oddychanie
- Czynność serca
- Zabarwienie skóry
- Napięcie mięśniowe
- Odruchy fizjologiczne
Każdy powyżej wymieniony parametr oceniany jest przez specjalistę w skali od 0 do 2 punktów tj. dziecko może otrzymać 0 punktów, 1 punkt lub 2 punkty w każdej grupie. Łączna suma wszystkich punktów do zdobycia daje wynik 10 punktów i określa ona stan ogólny dziecka.
Najistotniejszy oceniany parametr według skali Apgar to umiejętność samodzielnego oddychania przez noworodka. Jeśli zaraz po urodzeniu dziecko głośno krzyczy i słychać jego płacz, to oznacza, że ten warunek jest spełniony. Dość często konieczne jest jednak oczyszczenie górnych dróg oddechowych u noworodka ze śluzu, żeby oddech był efektywny. Jeśli ten zabieg nie pomaga, wdrażanie jest podanie tlenu dziecku bądź w niektórych sytuacjach sztuczna wentylacja. Następnie ocenia się drugi parametr tj. czynność akcji serca (tzw. tętno). Prawidłowe tętno u noworodka powinno wynosić powyżej 100 uderzeń na minutę. Jeżeli tętno u dziecka jest niewyczuwalne podejmuje się szybką interwencję w postaci akcji reanimacyjnej. Zabarwienie skóry to kolejny parametr poddany ocenie. Skóra zdrowego malucha powinna być mocno zaróżowiona na całym jego ciele. Sina barwa lub blada bywa często konsekwencją niedotlenienia dziecka. Po ocenie stanu skóry, lekarz lub położna oceniają napięcie mięśniowe. Przy prawidłowym napięciu, dziecko ma zgięte wszystkie stawy oraz stawia opór przy próbie wyprostowania rąk, nóg czy paluszków. Ostatnim parametrem, który się bada jest ocena odruchów fizjologicznych tj. bada się reakcję na bodźce zewnętrzne. Najczęściej dokonuje się tego poprzez włożenie do noska rurki lub gruszki, dodatkowo usuwając nadmiar śluzu. Prawidłowa reakcja noworodka to kichnięcie bądź kaszel, świadczy ty o prawidłowym działaniu układu nerwowego. Do obowiązków osoby, która zajmuje się dzieckiem po urodzeniu (jeszcze na sali porodowej) jest także zważenie noworodka oraz dokonanie jego pomiarów – pomiaru długości ciemieniowo-siedzeniowej, pomiaru obwodu główki, brzucha oraz klatki piersiowej. Wszystkie otrzymane wyniki, łącznie z punktacją zgodną ze skalą Apgar są odnotowywane w dokumentacji medycznej dziecka.
| Skrót medyczny | Cecha | 0 punktów | 1 punkt | 2 punkty |
|---|---|---|---|---|
| A | Kolor skóry APPERANCE (skin color) | Sinica całego ciała | Tułów różowy, sinica części dystalnych kończyn | Całe ciało koloru różowego |
| P | Puls/na min. PULSE | Niewyczuwany | mniejsze niż 100 | większe niż 100 |
| G | Reakcja na bodźce GRIMACE (Reflex irritanility) | Brak | Grymas na twarzy, słabe poruszanie | Kaszel bądź kichanie, płacz |
| A | Napięcie mięśni ACTIVITY (Muscle tone) | Brak napięcia, wiotkość ogólna | Napięcie obniżone, zgięte kończyny | Napięcie prawidłowe, samodzielne ruchy |
| R | Oddychanie RESPIRATION | Brak oddechu | Wolny oraz nieregularny | Głośny płacz, krzyk |
Skala Apgar – interpretacja oceny stanu noworodka
Skala Apgar pozwala na uzyskanie maksymalnie 10 punktów przez noworodka. Na podstawie uzyskanej punktacji stwierdza się stan ogólny dziecka, który można podzielić na 3 podgrupy:
- Stan dobry – od 8 do 10 punktów w skali Apgar (stan ogólny dziecka, które osiągnęło punktację w tym zakresie oceniany jest, jako dobry. Noworodek jest żywotny, ruchliwy, ma odpowiednie zabarwienie skóry tj. koloru różowego, prawidłowe napięcie mięśniowe oraz jego odstawowe funkcje życiowe są w normie tj. praca serca oraz częstość oddychania.
- Stan średni – od 7 do 4 punktów w skali Apgar (noworodek, który otrzymał punktację w tym przedziale, uznawany jest za dziecko w stanie średnim. Obserwuje się u niego zaburzenia oddychania, sinicę obwodową (tj. kończyn), spowolnioną pracę serca tj. poniżej 100 uderzeń na minutę zaburzenia napięcia mięśniowego. Odpowiedź na zadany bodziec jest znacznie obniżona. Noworodek w tej grupie wymaga dalszych badań oraz obserwacji i nadzoru. Dzieci z punktacją poniżej 7 punktów w skali Apgar należy, co jakiś czas oceniać i badać (co 5 min aż do 20 minuty życia).
- Stan zły – od 3 do 0 punktów w skali Apgar (noworodek w stanie ciężkim, urodzony najczęściej w zamartwicy, z sinicą centralną (tj. zasinienie śluzówek, które mogą świadczyć o zaburzeniu krążenia i niedotlenieniu) oraz dużą wiotkością, nieodpowiadające na zadawane bodźce zewnętrzne. Dziecko z tej grupy może wymagać interwencji w postaci czynności resuscytacyjnej.
Ocena stanu dziecka według skali Apgar może być o wiele mniej wiarygodna u wcześniaków, aniżeli u dzieci urodzonych w terminie. Jest to spowodowane faktem, iż bardzo często Wycześniaki nie są w pełni jeszcze przygotowane do samodzielnej egzystencji i mogą pojawić się u nich problemy z oddychaniem czy gorszą reaktywnością na zadawane bodźce. Wiele rodziców jest przerażona, gdy ich dziecko nie otrzyma pełnej punktacji Apgar i uważają, iż jest to bardzo zły prognostyk związany z rozwojem dziecka. Lekarze podkreślają jednak, że takie przypuszczenia nie mają większego uzasadnienia, gdyż skala Apgar oznacza jedynie, że dziecko wymaga doraźnego wsparcia zaraz po urodzeniu. Otrzymana punktacja nie określa jednak jego zdrowia w przyszłości, ani nie przypuszcza jego tempa rozwoju.
