Matka natura obdarza ludzi wieloma dobrodziejstwami. To ona jest najlepszym i najbogatszym źródłem wielu składników biologicznie czynnych, które mają dobroczynny wpływ na życie człowieka. Od zarania dziejów za jedno z takich dobrodziejstw uznaje się dziegieć brzozowy. Dziegieć brzozowy to tradycyjny oraz naturalny surowiec i produkt drzewny. Stosowano go niegdyś jako spoiwo (lepiszcza) przy produkowaniu broni czy narzędzi np. siekier, jak i również przy osadzaniu grotów strzał bądź broni drzewcowej. Jego zastosowanie i właściwości są jednak o wiele szersze, używany był bowiem w leczeniu wielu dolegliwości oraz w kosmetologii. Obecnie zauważyć można, iż dziegieć brzozowy wraca do łask, stanowiąc naturalne remedium w leczeniu wielu chorób (zwłaszcza skórnych) oraz jako specyfik używany w kosmetykach na szeroką skalę. Czym jest dziegieć brzozowy oraz jakie ma właściwości i zastosowanie?
Czym jest dziegieć?
Dziegieć to produkt o smolistej, gęstej konsystencji, który powstaje w wyniku suchej destylacji drewna lub kory różnorodnych gatunków drzew lub krzewów (zarówno liściastych, jak i iglastych). Wyróżnia się kilka sklasyfikowanych rodzajów (zgodnie z różnymi źródłami) dziegci, w tym dziegcie gatunkowe, sosnowy, brzozowy, bukowy, jałowcowy oraz mieszany, jak i jego zagęszczoną odmianę nazywaną okrętową. Do dziegci typowo gatunkowym zaliczyć można dziegieć modrzewiowy, świerkowy, torfowy czy wierzbowy. W literaturze przedmiotu można również spotkać dziegieć węgla brunatnego. Proces wytapiania dziegciu z drzewa i krzewów trwa wiele godzin. Wytwarzany jest on w specjalnie przygotowanych konstrukcjach nazywanych smolarniami (specjalnie przygotowane doły ziemi, w których ułożone są stosy drewna i krzewów, dobrze uszczelnione mchem, gliną i darnią, a następnie obsypane ziemią). Umiejętność pozyskiwania dziegciu była kiedyś bardzo pilnie strzeżoną tajemnicą, a sam produkt tj. dziegieć bardzo cenionym oraz szeroko stosowanym produktem. Dziegieć bowiem wykazuje właściwości bakteriobójcze i antyseptyczne. Pomimo dość silnej woni oraz trudnych do wyprania zabrudzeń był stosowany w wielu chorobach np. chorobach skóry (łuszczyca). Stosowany był również na szeroką skale w weterynarii – w pielęgnacji kopyt, racic czy przy wykonywaniu opatrunków. Wykorzystywany był również jako środek do impregnacji skóry czy płótna, uszczelniani beczek i łodzi oraz w wielu innych celach.
Dziegieć brzozowy – co to jest?
Dziegieć brzozowy nazywany również maż brzozowa lub smoła brzozowa, jest produktem otrzymywanym z suchej destylacji drewna, kory oraz korzeni głównie dwóch gatunków brzozy: brzozy omszonej oraz brzozy brodawkowatej. Opisywany jest przez naukowców jako mazista substancja koloru czerwonobrązowego lub czarnobrązowego, mającą silnie przenikliwą i dość specyficzną, ostrą woń. Podobnie jak w przypadku innych rodzajów dziegci (produktów suchej destylacji drewna) receptura dziegciu brzozowego jest złożona i nie do końca zbadana przez naukowców. Zawiera on w swoim składzie gwajakol, krezol, fenole, fenantren czy pirokatechin oraz wiele innych cyklicznych węglowodorów. Dodatkowo, związkami charakterystycznymi dla dziegciu brzozowego są betulina, lupeol oraz kwas betulinowy. Skład dziegciu brzozowego powoduje, iż nie jest on praktycznie rozpuszczalny w wodzie. Wykazuje również słabą rozpuszczalność w alkoholu etylowym czy kwasie octowym. Idealnie natomiast rozpuszcza się z benzolu, alkoholu amylowym, terpentynie czy eterze oraz chloroformie.
Dziegieć brzozowy – właściwości i zastosowanie
Dziegieć brzozowy posiada silne działanie antyseptyczne oraz antybakteryjne, dlatego też stosowany jest przede wszystkim w leczeniu chorób oraz zmian skórnych – łuszczycy, łojotokowego zapalenia skóry i łojotoku, różnorakich grzybicach, rumieniach czy liszajach. Idealnie sprawdza się także w walce z chorobami wywołanymi przez pasożyty skórne (świerzbowiec, nużeniec czy w przypadku zakażeń opryszczkowych). W dawnych czasach stosowany był również doustnie – jak środek oczyszczający układ pokarmowy oraz środek wykrztuśny. Obecnie nie stosuje się formy doustnej aplikacji, z powodu przypuszczalnie toksycznego działania dziegciu w formie czystej. Dziegieć brzozowy znalazł swoje zastosowanie w leczeniu ropiejących ran, siniaków, odparzeń, odmrożeń, odleżyn czy także stwierdza się jego właściwości neutralizujące negatywne skutki chemioterapii. Nie zaleca się jednak stosować tej substancji na dużych obszarach ciała.
W kosmetyce dziegieć brzozowy doceniany jest za swoją niezwykle dobroczynną moc. W przemyśle kosmetycznym stosowany jest on do produkcji naturalnych szamponów, odżywek, masek do włosów, w formie oleju lub do produkcji produktów recepturowych. Używany jest również do produkcji dermokosmetyków w postaci maści, kremów, czy balsamów i mydeł. Szampony powstałe na bazie dziegciu brzozowego pozwalają świetnie wyregulować pracę gruczołów łojowych czy idealnie sprawdzą się w walce z łupieżem. Zawartość dziegciu w produkcie pozwala na regenerację skóry głowy oraz jej odbudowę po zakończeniu procesu gojenia się ewentualnych ran czy zadrapań. Doceniany jest on również w kosmetyce na swoją niezwykłą skuteczność w oczyszczaniu skóry. Kremy czy inne produkty zawierające dziegieć brzozowy będą sprzymierzeńcem w walce z niedoskonałościami skóry. Świetnie zmniejszą ilość zaskórników, wyregulują poziom sebum oraz zmniejszą rozszerzone pory. Dodatkowo, świetnie wysuszą zaognione miejsca na skórze, zapobiegną powstawaniu ropnych wyprysków, jak i przywrócą równowagę skórze oraz ją wygładzą. W przypadku problemu ze swędzeniem skóry ciała sprawdzą się balsamy i żele pod prysznic zawierające w swoim składzie opisywany dziegieć –przywróci on ogólny komfort, złagodzi stany zapalne oraz zniweluje uporczywe swędzenie.
