Bodźce, jakie doświadcza dziecko w okresie prenatalnym mają ogromny i znaczny wpływ na jego późniejsze postrzeganie świata po urodzeniu. Zmysł słuchu, jego prawidłowy rozwój w okresie prenatalnym, ma ważne znaczenie dla właściwego jego funkcjonowania przez całe życie. Dziecko w czasie przed narodzinami, zapamiętuje dźwięki, które doświadczyło. Badania pokazują, iż w okresie życia płodowego dziecko w brzuchu matki ma całkiem głośno, wykazuje się, że natężenie dźwięku waha się pomiędzy 30dB a nawet 75dB – co jest porównywalne z natężeniem hałasu w mieszkaniu. W momencie przyjścia na świat nowo narodzone dziecko ma już co najmniej kilkumiesięczny bagaż doświadczeń słuchowych za sobą. Kiedy w okresie prenatalnym zaczyna rozwijać się zmysł słuchu a dziecko reaguje na pierwsze dźwięki docierające z otoczenia? Jak stymulować zmysł słuchu u dziecka w tym ważnym okresie? W niniejszym artykule odpowiemy na najważniejsze pytanie w tym temacie.
Słuch w okresie prenatalnym – kiedy zaczyna się rozwijać?
Badania pokazują, iż po samym zapłodnieniu dochodzi do bardzo intensywnego rozwoju zarodka. Pęcherzyki słuchowe u dziecka pojawiają się już w 4 tygodniu po zapłodnieniu – z nich wykształcają się uszy człowieka. Na tym etapie rozwoju zarodek nie jest jeszcze w stanie nic słyszeć. Od 9 tygodnia ciąży, zarodek zaczyna być nazywany przez uczonych płodem. Czas płodowy to bardzo wzmożony rozwój płodu, głównie mózgu. W 10 tygodniu wykształca się tzw. ślimak uszny oraz dochodzi do silnego unerwienia ucha wewnętrznego. Narząd Cortiego, w którym umieszczone są receptory słuchowe zaczyna funkcjonować już około 13-15 tygodnia życia płodowego. W 15 tygodniu życia płodowego dochodzi również do wykształcenia małżowin usznych, które swoim wyglądem przypominają już uszy człowieka. Zauważalne są charakterystyczne cechy w ich budowie odziedziczone po rodzicach. Od tego momentu maleństwo zaczyna rejestrować pierwsze wrażenia akustyczne oraz potrafi odróżnić jasność od ciemności. Tym samym, ucho wewnętrzne dziecka jest w stanie podjąć pracę. Docierające do dziecka wrażenia słuchowe to na początku głównie szumy oraz jakieś pogłosy.
Zmysł słuchu płodu a reakcja na dźwięki
Płód w życiu prenatalnym zaczyna reagować na bardzo intensywne dźwięki około 5 miesiąca – zwiększa się jego ruchliwość bądź zmienia się rytm bicia jego serduszka. Jego reakcja jest całkowicie niezależna od reakcji, jaką wykazuje organizm mamy, jednakże jest przede wszystkim uwarunkowana zmianami częstotliwości i natężenia określonego dźwięku. Miesiąc później tj. około 6 miesiąca zmysł słuchu działa już bardzo podobnie jak w przypadku dorosłej osoby – jest to bardzo podobny mechanizm, z tą różnicą, że uszy dziecka w okresie płodowym są wypełnione płynem owodniowym, co powoduje utrudnienia w odbieraniu impulsów dźwiękowych. Płyn owodniowy spełnia bardzo ważną rolę, chroni on słuch w tym czasie przed ewentualnymi uszkodzeniami, które mogłyby zostać spowodowane przez zbyt intensywne dźwięki. Dziecko już około 20 tygodnia życia płodowego wykazuje reakcje na silne odgłosy czy wibracje. Reaguje niepokojem ruchowym, przyśpieszeniem akcji serca, wzmożonym ruchem gałek ocznych czy nawet wybudzeniem ze snu bądź przestraszeniem. Ważne jest zachowanie ostrożności, gdyż częste narażanie dziecka na bardzo głośne dźwięki może prowadzić do utraty słuchu.
Zmysł słuchu w okresie prenatalnym – odbiór dźwięków
Znaczna część dźwięków docierających do dziecka w okresie prenatalnym, to odgłosy i dźwięki pochodzące z organizmu mamy. Dziecko odbiera dźwięki pochodzące ze środowiska macicznego. Słyszy prace jelit oraz żołądka, bicie serca, oddech matki, szum i odgłosy związane z przepływającą krwią. Maleństwo dość wcześnie tj. już około 7 miesiąca życia płodowego, uczy się rytmu bicia serca swojej mamy. Jest to bardzo ważne po narodzinach – fakt, że dziecko słyszy bicie serca mamy i je zapamiętuje, tuż po urodzeniu, gdy jest przez nią tulone i trzymane na piersi, powoduje u niego poczucie bezpieczeństwa. Do maleństwa docierają również bodźce słuchowe pochodzące z zewnątrz, aczkolwiek są one wytłumione np. głos matki czy odgłosy kroków podczas chodzenia lub biegania. Głos matki jest dla dziecka zdecydowanie najbardziej wyraźny oraz najgłośniejszy. Inne odgłosy są dla maleństwa zdecydowanie cichsze oraz mniej wyraźne, nie zmienia jednak to faktu, że potrafi ono wyczuć ich rytm, rozróżnić barwę czy melodię. Badania dowodzą, że czytanie, śpiewanie czy mówienie do dziecka w tym okresie powoduje, że zapamiętuje ono te dźwięki i rozpoznaje zaraz po urodzeniu.
Zmysł słuchu płodu a rozwój mowy
Dziecko w okresie płodowym bardzo dobrze słyszy głos swojej mamy – jeszcze przed narodzeniem zna go więc dobrze i potrafi odróżnić od innych głosów, również tylko kobiecych. Ważne jest aby mama, tata oraz rodzeństwo mówili do dziecka, śpiewali mu, włączali piosenki oraz czytali bajki. Najważniejszy jest jednak głos matki, który jest słyszalny nawet o 8dB głośniej aniżeli głosy innych osób, również domowników. Jest to spowodowane tym, że dziecko w łonie matki o wiele częściej słyszy jej głos aniżeli innych, nawet bliskich osób. Ponadto, maleństwo odbiera bodźce słuchowe o wyższych częstotliwościach, które rozchodzą się po matki układzie kostnym. Pod wpływem stymulacji zmysłu słuchu zauważalna jest u dziecka wzmożona aktywność ruchowa.
Dziecko po urodzeniu ma w pełni wykształcony narząd słuchu, a co za tym idzie, również zmysł słuchu. Niestety, nie jest ono w stanie w pełni zinterpretować docierających do niego bodźców akustycznych. Nie jest także wrażliwe jednakowo na wszystkie docierające do niego dźwięki. Dzieci po urodzeniu o wiele lepiej reagują na dźwięki o niskiej tonacji oraz odgłosy znane im świetnie z życia prenatalnego. W wieku około 3 miesięcy odpowiedni obszar w mózgu, który odpowiedzialny jest za słuch oraz mowę staje się bardziej chłonny i ciekawy nowych wrażeń akustycznych. Dziecko zaczyna reagować świadomie na znajome głosy w otoczeniu. W kolejnym miesiącu tj. 4 niemowlę zaczyna być świadome faktu, że bliskie osoby z jego otoczenia z nim rozmawiają. Dziecko zaczyna uważnie słuchać oraz obserwować ruchy warg. Podejmuje próby naśladowania ust osoby mówiącej. W ciągu kolejnych wspaniałych miesięcy rozwinie się u maleństwa umiejętność tzw. kierunkowego słyszenia. W wieku około 12 miesięcy dziecko zacznie próbę wypowiadania swoich pierwszych słów.
Stymulacja zmysłu słuchu w okresie prenatalnym
Stymulacja zmysłu słuchu w okresie płodowym jest niezmiernie istotna – mowa, śpiew, muzyka daje świetne podwaliny dla późniejszego rozwoju zdolności językowych czy muzycznych dziecka. Dzięki pamięci słuchowej dzieci po urodzeniu są w stanie rozpoznać czytane im w okresie prenatalnym bajki oraz wiersze. Proces nabywania umiejętności językowych czy muzycznych następuje u dziecka w życiu płodowym w bardzo naturalny sposób, co je przygotowuje do lepszego rozumienia świata oraz związanych z nim dźwięków po narodzinach. Badania dowodzą, że niemowlę od momentu narodzin jest w stanie odróżnić język, w którym mówiła jego matka od innych języków obcych. Dziecko jest w stanie również zapamiętać muzykę, którą matka słuchała w czasie ciąży. Identyczna muzyka puszczona dziecku po urodzeniu wywołuje u niego poczucie bezpieczeństwa, uspokaja go oraz sprzyja lepszemu rozwojowi. Niemowlę wycisza się również słysząc dźwięki pochodzące z wentylatora czy suszarki, jest to spowodowane tym, że te odgłosy przypominają mu odgłosy pochodzące z organizmu matki np. pracą jelit, żołądka czy krwi.
Badania pokazują, iż wczesna stymulacja słuchu w okresie prenatalnym dziecka, zarówno stymulacja muzyczna, jak i stymulacja mowy ma bardzo korzystny wpływ na jego dalszy rozwój po urodzeniu. Dzieci, które były stymulowane w okresie prenatalnym o wiele szybciej podejmują próby wokalizacji oraz gaworzenia w okresie niemowlęcym.
