Wpływ rozwodu na rozwój dziecka

0
265
Wpływ rozwodu na rozwój dziecka

Rozwód małżonków jest sytuacją bardzo traumatyczną dla całej rodziny, głównie dziecka. Niesie za sobą negatywne konsekwencje oraz wiele bólu i cierpienia. Rodzina, która jest naturalnym środowiskiem wychowawczym, jest niezastąpiona w wychowaniu oraz wpływie na rozwój dziecka. Według słynnego polaka Jana Pawła II, dziecko w rodzinie uczy się istnieć. Po swoim urodzeniu, bezwarunkowo oraz bezkrytycznie zaczyna kochać swoich rodziców. Dla małego dziecka rodzice są całym światem, osobami, których potrzebuje do egzystencji, którzy wyposażają go w uczucia oraz doświadczenia owocujące na dalsze lata. Zatem, obydwoje rodziców wpływają na rozwój dziecka od samego początku – od pierwszych chwil po porodzie. Jak więc rozwód wpływa na dziecko? Jakie konsekwencje krótkoterminowe oraz długoterminowe wywołuje? Zapraszamy do zapoznania się z artykułem.

Wpływ rozwodu na rozwój dziecka i jego funkcjonowanie

Rozwód jest zjawiskiem wywołującym pewne konsekwencje w funkcjonowaniu całej rodziny. Najtrudniejszym i najbardziej zaburzającym momentem dla całej rodziny, głównie dziecka, jest fakt trwania ciągłego konfliktu pomiędzy rodzicami (małżonkami). Jak już wspomniano, ma to bardzo duży, negatywny wpływ na osobowość dziecka – burzy jego poczucie bezpieczeństwa, wnosi obawy, niepokoje oraz lęki. Warto wspomnieć, iż dzieje się tak również w sytuacji starannie ukrywanego konfliktu, który prowadzi do rozwodu. Jeśli rodzice otwarcie kłócą się przy dziecku, pokazują i demontują swoją niechęć wobec siebie oraz bez jakiegokolwiek skrępowania biją, dziecko wtedy przeżywa to traumatycznie – bardzo boleśnie i głęboko. W jeszcze gorszej sytuacji emocjonalnej jest dziecko, które zostaje wciągnięte w konflikt pomiędzy rodzicami lub jest wciągane w zagrywki, układy pomiędzy nimi. Samopoczucie dziecka, w czasie rozwodu i sytuacji konfliktowych jego rodziców ulega pogorszeniu, a czasem zauważalne jest, że prowadzi do wywołania pewnych chorób. Badania psychologiczne pokazują, iż zaobserwowano u dzieci objawy neurotyczności czy depresje. Schorzenia te, dotykały głównie dzieci, które charakteryzowały się niższą odporność na stres. U dzieci, które posiadały oparcie przynajmniej u jednego z rodziców zauważono, że były bardzie odporne na stres i mniej przeżywały utratę drugiego rodzica. Wpływ konfliktu w czasie rozwoju ma niszczycielskie oddziaływanie na dzieci. W wyniku rozwodu zaobserwowano również zmianę wzajemnych relacji pomiędzy małżonkami, jak i rodzicami a dziećmi. Stosunki rodziców z dziećmi w tym czasie są również o wiele mniej przyjazne. Dziecko mimowolnie pozostawione jest samo sobie i traktowane instrumentalnie.

W literaturze pedagogicznej oraz psychologicznej wyróżnia się siedem sytuacji trudnych dla dziecka w czasie rozwodu rodziców. Badacz Landisen wyróżnia następujące sytuacje: przystosowanie dziecka do sytuacji rozwodowej, dalej do samego rozwodu, wykorzystywanie i wciąganie dziecka w konflikt z drugim rodzicem, konieczność przeorganizowania stosunków dziecko-rodzice, życie w rodzinie niepełnej, uświadomienie przez dziecko porażki małżeńskiej rodziców oraz przystosowanie się dziecka do potencjalnych nowych związków rodziców i relacji z nowymi ich partnerami.

Wpływ rozwodu na rozwój dziecka w młodszym wieku

Rozwód rodziców, w zależności od pewnych okoliczności, powoduje różnorodny wpływ na rozwój dziecka. Konsekwencje rozwodu na dziecko w dużej mierze uzależnione są od pewnych czynników tj. wieku dziecka, jego płci, poziomu rozwoju, dojrzałości emocjonalnej, dojrzałości intelektualnej, jak i odporności na stres oraz sposobie przekazania informacji o rozejściu. Im dojrzalsze dziecko tym łatwiej będzie radziło sobie z sytuacją rozwodową rodziców oraz zmianami, jakie ona niesie. Badacze tj. Wallerstein oraz Kelly stwierdzili, iż skutki rozwodu na rozwój dziecka są uzależnione w dużej mierze od wieku dziecka.

Dziecko w wieku młodszym tj. do około 3 roku życia (wiek niemowlęcy oraz poniemowlęcy) jest bardzo zżyte ze swoimi rodzicami. Konflikty pomiędzy małżonkami mogą prowadzić do stanów regresyjnych u dziecka tj. cofania się dziecka w rozwoju. Dziecko może prezentować zachowania typowe dla wcześniejszych etapów rozwoju, co będzie zauważalne w obniżeniu poziomu aktywności motorycznej, powrotem do używania pampersa czy smoczka, ssaniem kciuka, histerycznym płaczem na nieobecność rodziców itp. W tym okresie uczucia dziecka młodszego do rodziców przeplatają się między złością, miłością oraz nienawiścią. Dzieci zaczynają być bardziej zależne oraz bierne od dorosłych. Zdaniem psychologów oraz pedagogów, nieobecność na tym etapie rozwoju jednego z rodziców (rodzica płci przeciwnej) może skutkować negatywnymi konsekwencjami w rozwoju seksualnym oraz zaburzeniami na tym tle w życiu dorosłym. Dziecko w wieku przedszkolnym (około 3-6 lat) odznacza się nieco innymi reakcjami na konflikty domowe oraz rozwód rodziców. Większość dzieci nie zdaje sobie sprawy z zaistniałej sytuacji – myślą, iż brak jednego z rodziców to tylko stan przejściowy. Pomimo to, dziecko przeżywa intensywnie całą sytuację. Jego zachowanie może charakteryzować wysoka lękliwość, płaczliwość oraz nerwowość ( np. nerwowe nawyki, tiki itp). Dziecko jest smutne, boi się samotności oraz opuszczenia, co przejawia się w trudnościach z zasypianiem, częstym budzeniem w nocy, zaburzeniach łaknienia, obniżeniu aktywności motorycznej a nawet napadami autoagresji, agresji czy złości. Psychologowie nazywają ten stan stanem emocjonalnej próżni.

Wpływ rozwodu na rozwój dziecka w wieku szkolnym

Dzieci w młodszym wieku szkolnym (6-9 lat) rozumieją już zaistniałą sytuację – fakt, iż nie ma już miłości pomiędzy rodzicami oraz, że nie mieszkają oni już razem. Dzieci w tym wieku, mają jednak nadzieję, iż stan ten jest przejściowy i rodzice się pogodzą oraz wrócą do siebie. Dziecko bardzo tęskni za tym rodzicem, który ich opuścił. Często obwinia jednego z rodziców za rozpad ich rodziny. Bywa również tak, że obwinia siebie za rozwód rodziców, co może prowadzić do powstania bardzo dużego lęku przed opuszczeniem. Przejawia się to w bezsenności, częstym budzeniu nocnym oraz nocnym moczeniu. Dziecko ucieka w świat wyobraźni, ma nadzieję, że jeśli bardzo mocno będzie czegoś pragnęło to ta rzecz się spełni – pragnie powrotu jednego z rodziców. Dzieci w tym wieku narażone są na różne zaburzenia w rozwoju psychicznym, osobowości, indywidualności czy też autonomii i niezależności. Zaobserwowano również pojawienie się dolegliwości somatycznych: bóle głowy, bóle brzucha, wymioty itp. Dzieci najczęściej zamykają się w sobie, tracą poczucie własnej wartości, izolują od otoczenia, również rówieśników. Stres, jaki przeżywają dzieci w tym wieku może również powodować zaburzenia w edukacji. Zaobserwowano, iż dzieci w sytuacji rozwodowej rodziców opuściły się w nauce, zaczęły sprawiać problemy wychowawcze. Wychowywanie się w niepełnej rodzinie może u dziecka wywołać poczucie wstydu oraz poczucie bycia gorszym od innych dzieci, które posiadają pełną rodzinę. Trudna sytuacja w domu może skutkować izolacją, obniżeniem samooceny czy zmniejszeniem wiary w swoje siły oraz zaniechaniem swych celów życiowych. U dzieci mało odpornych na stres, może dojść do wysokiego poziomu lęku skutkującego żalem, smutkiem, gniewem oraz prowadzącego do zachowań agresywnych. Dla dzieci w młodszym wieku szkolnym rodzina oraz środowisko szkolne ma bardzo duże znaczenie, dlatego też dziecko wstydzi się ujawniać prawdę o swojej sytuacji domowej – często prowadząc do lawiny kłamstw. Psychologie obserwują również, iż dzieci z rodzin rozbitych prezentują również zaburzenia w rozwoju seksualnym. Wiek młodszego okresu szkolnego jest bardzo trudnym czasem na przeżywanie rozwodu i konfliktów rodzicielskim – dziecko z jednej strony jest dostatecznie duże by zrozumieć całą sytuację, ale zbyt małe by potrafić z łatwością się z nią uporać.

Wpływ rozwodu na rozwój dziecka w starszym wieku szkolnym

Starsze dzieci w wieku szkolnym tj. dzieci od 9 do 12 lat potrafią współodczuwać emocje, które przeżywają inne osoby. W przypadku rozwodu rodziców, potrafią współodczuwać emocje rodziców, a w tym czasie przeważającymi emocjami są smutek, żal oraz zdenerwowanie. Dziecko stara się jak tylko może wspierać swoich rodziców w tym trudnym okresie. Bywa jednak, że przejmuje na siebie zbyt dużo emocji i później odreaguje gniewem. Dzieci, w tym trudnym okresie zrażają do siebie osoby z ich najbliższego otoczenia – krewnych, nauczycieli czy przyjaciół. Rozwój duchowy (etyczny) zostaje u dziecka zaburzony lub zahamowany – wartości, które były przekazywane przez rodziców, zostają całkowicie negowane. Istotne znaczenie w czasie rozwodu u dzieci w tym wieku mają mechanizmy obronne. Pomaga to dziecku zminimalizować uczucie zagrożenia, lecz nie pomaga na dłuższą metę pozbyć się problemu. Zdarzają się w skrajnych przypadkach ucieczki z domu, ucieczka w sekty, nałogi, często maskowana depresja czy autoagresja.

U nastolatków tj. dzieci powyżej 13 roku życia pojawia się całkowicie rozwinięta zdolność do krytycznej oceny okoliczności oraz dystans wobec rozwodu i konfliktu rodziców. W okresie dojrzewania wzmacnia się potrzeba własnej egzystencji. Jeśli nastolatki nie odnajdą wsparcia oraz akceptacji we własnej rodzinie, zaczynają poszukiwać jej w innych środowiskach. Dobrze, jeśli odnajdą to w środowisku, które dobrze oddziałuje na jednostkę, gorzej gdy jest całkowicie przeciwnie i dziecko obserwuje negatywne wzorce społeczne, wpada w sidła sekty, nałogów itp. Może to prowadzić do głębokiej demoralizacji dziecka. Dziecko w tym wieku zaczyna negować znaczenie miłości oraz nierozerwalność małżeństwa, posiada obawy przed zawarciem związku małżeńskiego w przyszłości. Nastolatki są mniej skłonni, aniżeli dzieci młodsze, do przyjęcia winy za rozpad małżeństwa rodziców – często winią rodziców, że doprowadzili do takiej sytuacji. U niektórych dzieci obserwuje się wycofanie z życia społecznego i dużą skłonność do depresji. Powszechnym zjawiskiem bywa izolacja oraz duża niechęć do rozmów na temat rozwodu. Nastolatki przeżywają dotkliwie, bardzo podobnie jak młodsze dzieci dylemat lojalności.

Długoterminowy wpływ rozwodu na rozwój dziecka

Ważne dla rozwoju dziecka w czasie rozwodu rodziców, są mechanizmy naśladownictwa, identyfikacji oraz modelowania. Bardzo duże znaczenie mają również dla jego funkcjonowania oraz rozwoju zachodzące interakcje w rodzinie w czasie toczącego się konfliktu. Psychologowie podkreślają, że w momencie kiedy dziecko nie posiada obiektu wzorcowego, nie ma możliwości nabywania zainteresowań, stanów emocjonalnych zgodnych z płcią. Nieobecność jednego z rodzica prowadzi do negatywnych skutków w rozwoju dzieci – może powodować niedojrzałość emocjonalną oraz społeczną, jak i niedojrzałość na tle seksualnym – zwłaszcza u chłopców. Sytuacja rozwodowa prowadząca do rozpadu rodziny, w każdym przypadku wywiera pejoratywny wpływ na dziecko, a bywa także, że rzutuje to zdarzenia na całe jego życie – również dorosłe. Badania wskazują, że rozwód rodziców pozostaje traumatycznym wydarzeniem dla dziecka nawet po upływie kilku czy kilkunastu lat. Rozwód rodziców ma ogromny wpływ na kształtowanie charakteru, postawy, samoocenę dziecka oraz jest wyznacznikiem rodzaju związków interpersonalnych podejmowanych przez nie w dalszym, jak i dorosłym okresie jego życia. W przyszłości, dziecko jako osoba dorosła może czuć strach oraz lęk przed zawieraniem bliskich relacji z płcią przeciwną oraz powiedzeniem słowa kocham, gdyż jego wyobrażenie o związkach interpersonalnych zostało mocno naruszone. Według badań psychologicznych (badania nad długoterminowymi skutkami rozwodu), radzenie sobie przez dzieci z rozwodem rodziców i rozpadem rodziny, może trwać nawet kilkadziesiąt lat.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj