Dieta

Co to jest dieta?

Słowo dieta pochodzi z języka starogreckiego „diaita” i oznacza styl życia. Początkowo spostrzegano dietę w sposób kompleksowy, odnoszący się do stylu życia czy sposobu myślenia, nie tylko do sposobu odżywiania. Termin dieta został zapożyczony przez język łaciński, gdzie powstał termin „diaeta” oraz starofrancuski tworząc pojęcie „diete”. Następnie pojęcie zostało rozpowszechnione również w Europie. Ówcześnie dieta spostrzegana jest jako styl życia, który związany jest z określonym stylem odżywiania człowieka. Według słownika języka polskiego dieta to system odżywiania się, który polega na dostosowaniu ilości, jak i rodzaju pożywienia do indywidualnych potrzeb organizmu człowieka, jak i w ogóle określony system odżywiania. Dieta rozumiana jest w sposób holistyczny (całościowy, wszechstronny), jako składowa tego wszystkiego, co spożywa człowiek (również, w jakich ilościach, w jakim okresie czy porze dnia) – biorąc pod uwagę szerokie ramy całego życia, począwszy od okresu dzieciństwa (momentu urodzenia aż do aktualnej chwili życia). Aktualnie dieta kojarzona jest nie tylko ze sposobem odżywiania, lecz również z restrykcjami żywieniowymi w odchudzaniu. Kopaliński Władysław określa termin dieta, jako „sposób odżywiania (się) organiczny jakościowo i ilościowo, przeważnie zalecony, jako kuracja”. Należy jednak podkreślić, iż takie spostrzeganie pojęcia pojawiło się stosunkowo niedawno w polskiej terminologii. Konkludując, należy w skrócie stwierdzić, iż dieta to indywidualny sposób (styl) żywienia każdego człowieka.

Rodzaje diet

Dieta, spostrzegana, jako prawidłowy sposób odżywiania, dla każdego człowieka oznacza coś innego, gdyż jest zależna od jego indywidualnych cech, potrzeb i predyspozycji. W literaturze przedmiotu dieta dzielona jest na wiele kategorii w zależności od zastosowania np. dieta lecznicza czy eliminowanych produktów np. dieta wegetariańska. Najczęściej jednak można spotkać się z podziałek, w którym wyróżnia się cztery rodzaje diet:

Dieta naturalna tzw. zwyczajowa

Dieta naturalna inaczej dieta zwyczajowa to powszechny styl odżywiania się w określonej społeczności. Medycyna określa ten sposób odżywiania dietą podstawową. Dieta podstawowa ma na celu zaspokojenie wszystkich potrzeb pokarmowych danej społeczności, biorąc pod uwagę ich fizyczne oraz ekonomiczne możliwości. Uzależniona jest od wielu czynników np. tradycji, miejsca zamieszkania, sezonowości produktów w danym regionie.

Dieta alternatywna

Dieta alternatywna rozumiana jest przez specjalistów, jako świadomie przyjęty styl odżywiania. Dieta alternatywna może wiązać się z rezygnacją określonych produktów z diety czy metod ich przygotowania. Do diety alternatywnej zaliczana jest dieta eliminacyjna. Aktualnie funkcjonuje w społeczeństwie mnóstwo diet alternatywnych, które dzielą się na dwie grupy:

• • Diety niezbilansowane (np. diety niskowęglowodanowe, diety wysokotłuszczowe, diety wysokobiałkowe, diety jednoskładnikowe np. mleczna, diety rygorystyczne np. dieta szwedzka, diety rozdzielne np. południowych plaż)
  • Diety wegetariańskie (np. diety laktoowowegetariańskie) oraz diety wegańskie (witarianizm, frutarianizm)

Dieta lecznicza

Dieta leczniczainaczej dieta terapeutyczna jest stylem żywienia, w którym zmodyfikowano podaż substancji odżywczych oraz składników energetycznych z powodów zdrowotnych np. otyłość, cukrzyca. Dieta lecznicza dostosowana jest do specyficznych, indywidualnych warunków fizjologicznych oraz patologicznych danego organizmu. Do tego rodzaju diety można zaliczyć między innymi dietę bogatoresztkową, wysokobiałkową, niskobiałkową czy łatwostrawną.

Dieta doświadczalna

Dieta doświadczalna to specjalnie opracowany system żywienia, który wykorzystywany jest w badaniach dotyczących żywienia, są one prowadzone zarówno na ludziach, jak i zwierzętach.

Zasady diety

W codziennej diecie człowieka nie chodzi jedynie o zaspokojenie potrzeby głodu. Styl żywienia (dieta) ma bezpośredni wpływ na zdrowie, samopoczucie czy kondycje człowieka, jak i jest decydentem prawidłowego rozwoju itp. Powstały wiec wytyczne tzw. zasady diety, które opierają się Piramidzie Żywieniowej. W 2019 roku Instytut Żywności i Żywienia (IŻŻ) przedstawił społeczeństwu nową Piramidę Zdrowego żywienia i Aktywności Fizycznej, która określa podstawy prawidłowej diety (odżywiania) oraz zdrowego stylu życia. Dieta każdego człowieka powinna głównie opierać się nas spożywaniu warzyw i owoców. Specjaliści z różnych dziedzin są zgodni, że powinno się konsumować minimum pięć porcji owoców i warzyw codziennie (gdzie ¼ powinny stanowić owoce, a ¾ warzywa). Następnie po owocach i warzywach w Piramidzie Żywieniowej klasyfikują się produkty zbożowe, a po nim nabiał, mięso, ryby, nasiona roślin strączkowych i na końcu tłuszcze. Należy wspomnieć, iż Piramida Żywienia została podzielona na trzy grupy i określa prawidła związane z codzienną dietą w określonych grupach wiekowych tj. Piramida Żywienia dla dorosłych, Piramida Żywienia dla osób starszych oraz Piramida Żywienia dla dzieci oraz młodzieży.

Dieta i jej spostrzeganie

Prawidłowe spostrzeganie terminu dieta jest istotne dla wprowadzenia zdrowych, zdroworozsądkowych i stałych nawyków żywienia. Dieta, jak już wspominano, nie ma jedynie zaspokajać potrzeby głodu. Spełnia ona kilka zadań, gdzie jednym z nich (najważniejszym) jest zaspokojenie wszystkich potrzeb fizjologicznych organizmu na istotne składniki pokarmowe (głównie mikroskładniki i makroskładniki). Wiele osób rozumie pojęcie dieta błędnie, utożsamiając je z czymś restrykcyjnym, chwilowym, nieprzyjemny oraz trudnym do długofalowego utrzymania.

Literatura:

1. Reguła J., Charakterystyka i ocena wybranych diet alternatywnych, Wybrane problemy kliniczne, 2013.
2. Gertig H., Gawęcki J., Słownik terminów żywieniowych, 2001.
3. Gawęcki J., Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, 2010.
4. Jarosz M.(red.), Praktyczny podręcznik dietetyki,2010.
5. Biedrzycka K., Porównanie zaleceń żywieniowych z popularnymi dietami oraz skutkami ich stosowania., w: Wolska-Adamczyk A. (red.) Znaczenie racjonalnego żywienia w edukacji zdrowotnej, 2015.
6. Kała W., Dieta. Z czym to się je? Zrozumienie ma znaczenie, 2020.

Zwiń ^