depresja

Z najnowszych danych WHO tj. Światowej Organizacji Zdrowia wynika, iż depresja stanowi ówcześnie jeden z najpoważniejszych problemów zdrowotnych na całym świecie. Szacuje się – według wielu specjalistów oraz badań, że do 2030 roku zaburzenie depresyjne będzie najczęściej występującym zaburzeniem psychicznym na kuli ziemskiej. Choroba ta może dotknąć każdą osobę, niezależnie od płci, wieku, wykształcenia czy nawet statusu materialnego. Coraz częściej diagnozuje się depresję u dzieci (nawet tych małych), co stanowi bardzo niepokojące zjawisko. Depresja jest bardzo podstępną chorobą, którą często bardzo trudno zauważyć na pierwszy rzut oka oraz zdiagnozować, gdyż dobrze się maskuje. Każdy z nas jest potencjalnie narażony na depresję, dlatego też istotne jest, aby poznać jej naturę – orientować się w temacie jej przyczyn, objawów oraz podstaw diagnostyki czy leczenia. Tym bardziej, że zaburzenie depresyjne poważnie destabilizuje codzienną egzystencję i funkcjonowanie. Dowiedz się, jak rozpoznać chorobę, gdzie szukać pomocy, jakie są typy (rodzaje) depresji oraz jakie są aktualne metody jej leczenia. Zapraszamy do lektury.

Co to jest depresja? – definicja

Depresja (łac. depressio – głębokość od słowa deprimere – przygniatać) nazywana również zaburzeniem depresyjnym, jest grupą zaburzeń psychicznych. Jest to termin stosowany w psychiatrii odnoszący się do zespołu objawów depresyjnych, które występują w przebiegu chorób afektywnych (inaczej zaburzeń afektywnych lub zaburzeń nastroju). Wspomniany zespół objawów depresyjnych dotyczy przede wszystkim obniżenia nastroju tj. smutku, niskiej samooceny, przygnębienia, poczucia winy, pesymizmu, obniżonej wiary w swoje możliwości, a nawet w niektórych przypadkach myśli samobójczych oraz spowolnienia psychoruchowego, zaburzenia rytmu dobowego (nadmierna senność lub bezsenność), zaburzeń łaknienia (nadmierny apetyt lub zmniejszony apetyt), anhedonii tj. niezdolności do przeżywania radości oraz przyjemności. Depresja to poważna choroba, która charakteryzuje się różną intensywnością przebiegu – wyróżnia się łagodny, umiarkowany lub ciężki epizod depresyjny, w zależności od danych objawów. Potocznie depresja nazywana jest smutkiem, przygnębieniem czy obniżeniem nastroju. Emocje te wykazują jednak tendencje przemijającą. Natomiast w psychiatrii uznaje się, że depresja jest to „szczególny rodzaj zaburzeń nastroju i emocji”, które mają destrukcyjny wpływ na egzystencje, funkcjonowanie i osobowość człowieka – stopniowo ograniczają i zaburzają jego relacje z innymi, prowadząc do sytuacji bez wyjścia. U każdej osoby początkowe objawy mogą mieć zróżnicowany i odmienny przebieg, dlatego też trudno jednoznacznie stwierdzić chorobę.

Termin depresja, czy też zaburzenie depresyjne znaleźć można w europejskiej klasyfikacji chorób ICD-10. Pod kodem F32 znajdziemy następujące podkategorie:

  1. F32 tj. epizod depresyjny
  • F32.0 – epizod depresji łagodny;
  • F32.1 – epizod depresji umiarkowany;
  • F32.2 – epizod depresji ciężki, bez objawów psychotycznych;
  • F32.3 – epizod depresji ciężki, z objawami psychotycznymi;
  • F32.8 – inne epizody depresyjne;
  • F32.9 – epizod depresyjny, nieokreślony,

Epizody depresyjne mogą wystąpić w przebiegu choroby afektywnej jednobiegunowej lub choroby afektywnej dwubiegunowej – dlatego też, często używa się terminów depresja jednobiegunowa oraz depresja dwubiegunowa. Pojęcie jest także stosowane w nieco szerszym znaczeniu, jako zespół (syndrom) objawów depresyjnych. Poza wspomnianymi zaburzeniami afektywnymi depresja może wystąpić również w przebiegu innych zaburzeń psychicznych – głównie psychotycznych, nerwicowych, zaburzeń odżywiania itp.

Depresja to grupa różnorodnych zaburzeń psychicznych, jak i zaburzeń fizycznych o podobnych objawach, gdzie obniżony nastrój i smutek to tylko jedne z jej symptomów. Jej objawy mogą mieć postać nawracający lub też przewlekły. W dzisiejszych czasach istnieją coraz lepsze metody leczenia czy terapii depresji, które dodatkowo zapewniają lepszą skuteczność oraz mniej obciążają człowieka.

Rodzaje depresji – podział

W zależności od różnorodnych aspektów p. patomechanizmu czy symptomów itp., postać kliniczna wskazuje na różne rodzaje oraz typy depresji. Najbardziej tradycyjny podział depresji, związany z etiologią choroby obejmuje następujące typy choroby:

  • Depresja endogenna – utożsamiana z tzw. „dużą depresją”, jest ona uwarunkowana biologicznie (m.in. genetycznie). Depresja endogenna znamionuje się brakiem konkretnej uchwytnej przyczyny (zewnętrznej), która do choroby doprowadziła (np. konkretnej stresującej okoliczności itp.) oraz bardzo wysokim natężeniem objawów.
  • Depresja egzogenna (depresja reaktywna) – uwarunkowana jest czynnikami psychospołecznymi lub też traumatycznymi bądź stresującymi wydarzeniami (np. niepowodzeniem życiowym, utratą bardzo bliskiej osoby itp.).

Powyższy podział nie jest akceptowany przez znaczną część klinicystów oraz badaczy zjawiska, którzy są zdania, iż oba wymienione typy to ta sama postać depresji jednobiegunowej, gdzie różnica zauważalna jest jedynie w natężeniu symptomów. Specjaliści, oprócz wyżej wymienionego podziału, wyróżniają jeszcze kilka innych form tej choroby. Zalicza się do nich:

  • Depresja anaklityczna (nazywana także potocznie chorobą szpitalną) – pojęcie stosuje się do zaburzeń, które obserwowalne są u grupy noworodków oraz niemowląt, jako ich odpowiedź na izolację od swojej matki (utrata apetytu, apatia, zaburzony rytm czuwania oraz snu, zmniejszony poziom płaczu itp.).
  • Depresja anankastyczna (nazywana także depresją z natręctwami bądź zespołem depresyjno – anankastyczny) – jest to rodzaj depresji, której współtowarzyszą natrętne myśli (bądź obsesje, rumnacje) bądź czynności natrętne tj. kompulsywne.
  • Depresja anestetyczna (depresja depersonalizacyjna bądź zespół depresyjno – depersonalizacyjny) – jest to rodzaj depresji endogennej, gdzie występuje stan głębokiego zobojętnienia, poczucia utraty kontaktu z otoczeniem, anhedonią, smutku, żalu ora złości itp.
  • Depresja hipochondryczna (zespół depresyjno – hipochondryczny) – depresja, którą cechuje troska ora obawa o swój stan zdrowia (głównie somatycznego).
  • Depresja atypowa – typ depresji cechujący się zachowaniem reaktywności samopoczucia w zależności do aktualnych wydarzeń oraz zaburzonym łaknieniem, wzmożoną sennością nazywaną hipersomnią itp.
  • Depresja lękowa (nazywana zespołem depresyjno – lękowym) – rodzaj depresji, w której występują głównie objawy behawioralne, psychiczne i wegetatywne związane z lękiem i jej pochodnymi.
  • Depresja lekooporna – podczas leczenia tej postaci depresji, nie uzyskano poprawy w przypadku dwóch kolejnych leków przeciwdepresyjnych (z różnych grup).
  • Depresja maskowana – depresja, gdzie jej objawy są maskowane poprzez skargi chorych na inne choroby, w tym somatyczne np. szybkie męczenie się, zaburzenia bólowe, lęki itp.
  • Depresja melancholiczna – rodzaj depresji z symptomami związanymi głównie z anhedonią, obniżonym napędem psychoruchowym czy brakiem energii itp.
  • Depresja poporodowa – depresja, która dotyka kobiety po porodzie.
  • Depresja sezonowa (zaburzenia afektywne sezonowe) – postać depresji, podczas której dochodzi do nawracających zaburzeń nastroju w sposób sezonowy tj. głównie w okresie późnej jesieni, zimy czy wczesnej wiosny.
  • Depresja urojeniowa (zespół depresyjno – urojeniowy) – głównym symptomem choroby związane są z nieprawdziwymi przekonaniami, prowadzacie często do urojeń np. bardzo zły stan zdrowia czy wyolbrzymione poczucie winy itp.
  • Depresja młodzieńcza
  • Depresja wywołana stosowaniem środków psychoaktywnych – środki psychoaktywne mają duży wpływ depresjogenny.
  • Depresja zahamowana – depresja, w której główny objaw związany jest z spowolnieniem psychoruchowym. W bardzo skrajnych przypadkach dochodzi do bezruchu tzw. osłupienia depresyjnego wraz z mutyzmem.
  • Depresja z współistniejącymi zaburzeniami seksualnymi
  • Depresja katatoniczna – bardzo ciężka postać choroby, gdzie dochodzi do skrajnego zahamowania psychoruchowego, głębokim smutkiem oraz mutyzmem itp.
  • Depresja tzw.zespół Cotarda – zespół ciężkiej depresji, gdzie występują symptomy psychotyczne w formie urojeń nihilistycznych

ICD-10 tj. Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób różnicuje epizod depresyjny ze względu na stopień ich nasilenia, natężenia – zarówno w przypadku depresji jednobiegunowej, jak i depresji dwubiegunowej. Wyróżnia następujące rodzaje epizody depresji:

  • Epizod depresji łagodny
  • Epizod depresji umiarkowany
  • Epizod depresji ciężki bez objawów psychotycznych
  • Epizod depresji ciężki z objawami psychotycznymi

Depresja w Polsce – dane epidemiologiczne

Najnowsze dane pokazują, iż w Europie aż 14% respondentów, zadeklarowało podczas badań, że doświadczyło epizodu zaburzenia nastroju w ciągu swojego życia. Dane Institute for Health Metrics and Evaluation z roku 2017 wskazują, iż w Polsce na depresję chorowało aż 1 milion osób (zaburzenia o charakterze dwubiegunowym miało około 300 tysięcy osób). W Polsce, w porównaniu z innymi krajami w Europie, jest najniższy odsetek osób chorujących na tą chorobę (2,8 % osób chorujących na depresję w Polsce, 4,2 % w Unii Europejskiej). Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) podkreśla, iż różnice w ilości chorujących osób na depresję mogą wynikać ze stopnia świadomości danego problemu tj. problemu związanego z zaburzeniami psychicznymi, jak i łatwiejszego dostępu do terapii i metod leczenia depresji oraz mniejszego poziomu stygmatyzacji w innych krajach.

W Polsce w 2018 roku 1,28 miliona chorych zrealizowało wystawione przez lekarza recepty na leki przeciwdepresyjne, które były refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia tj. NFZ (leki, które stosuje się w depresji, jak i innych zaburzeniach np. zaburzeniach psychicznych czy lękowych). Liczba osób realizujących recepty wciąż rośnie na przestrzeni ostatnich lat, co stanowi pozytywne zjawisko, gdyż oznacza to, że zwiększa się samoświadomość ludzi (w roku 2019 recepty zostały zrealizowane przez 3,8 miliona chorych). Niestety, niepokojący jest fakt, że wzrosła liczba chorych poniżej 18 roku życia (w roku 2018, w porównaniu do roku 2013 wzrost o 113% zrealizowanych recept na leki przeciwdepresyjne – refundowane).

Objawy depresji

Światowa organizacja Zdrowia (WHO) określa kryteria diagnostyczne chorób, w tym i również depresji (zaburzeń depresyjnych). Diagnostyczne kryteria zostały stworzone w celu pomocniczym, aby ułatwić diagnozę i leczenie pacjentów. Światowa Organizacja Zdrowia wyróżnia trzy główne symptomy depresji (pierwsze trzy na liście objawów) oraz siedem objawów dodatkowych. Zaliczamy do nich:

  • Obniżony nastrój
  • Anhedonia (niezdolność do przeżywania radości i przyjemności)
  • Anergia (brak energii)
  • Negatywny obraz siebie i negatywna własna ocena
  • Poczucie winy
  • Myśli samobójcze i/lub zachowania samobójcze
  • Niesprawność intelektualna (mgła umysłowa, pogorszenie pamięci itp.)
  • Zaburzona aktywność własna
  • Zaburzenia snu (nadmierna senność lub bezsenność)
  • Zaburzenia apetytu oraz masy ciała (nadmierny apetyt lub zmniejszone łaknienie)

Depresja zostaje uznana za bardzo prawdopodobną, w momencie, kiedy równocześnie występują przynajmniej cztery symptomy z listy WHO (w tym, co najmniej dwa podstawowe tzn. główne) i będą się one utrzymywały nieprzerwanie, przez co najmniej dwu-tygodniowy okres. Niektórzy specjaliści, zgodnie z najnowszymi badaniami, różnicują objawy depresji i dzielą je na podgrupy, w których wyróżniamy:

  • Objawy emocjonalne depresji (obojętny lub obniżony nastrój, smutek, lek, płaczliwość, anhedonia, dysforia itp.)
  • Objawy poznawcze depresji (zaburzenia koncentracji, pogorszenie pamięci, zaburzenia poznawcze, mgła umysłowa, negatywny obraz własnej osoby, niska samoocena, pesymizm, samooskarżanie a także w wyjątkowych sytuacjach urojenia depresyjne itp.)
  • Objawy motywacyjne depresji (spowolnienie psychoruchowe, brak motywacji i mobilizacji do wszelkich działań, trudności ogromne z decyzyjnością itp.)
  • Objawy somatyczne depresji (zaburzenie łaknienia, zaburzenie rytmu czuwania i snu, ciągłe zmęczenie i osłabienie, obniżone libido, spadek aktywności, bóle różnego pochodzenia złe samopoczucie fizyczne itp.).
  • Myśli i próby samobójcze

Najprostszy podział objawów depresyjnych dzieli się na psychiczne objawy depresji oraz fizyczne objawy depresji. Ponadto, warto zauważyć, iż osoby chorujące na depresję posiadają specyficzny wygląd. Wyróżnia się u nich ubogą mimikę i ekspresję emocjonalną, napięty i/lub smutny wyraz twarzy, zobojętnienie, monotonny, spowolniony ton głosu, ociężałość oraz spowolnienie ruchów. Często pacjenci skarżą się na bóle głowy, pleców, żołądkowo – jelitowe oraz bóle podbrzusza.

Przyczyny depresji i czynniki ryzyka

Do dnia dzisiejszego nie udało się w sposób jednoznaczny określić przyczyn depresji. Badania kliniczne wykazały, iż depresja może być uwarunkowana głównie biologicznie i/lub psychologicznie oraz kulturowo i społecznie. Na tej podstawie powstały modele wyjaśniające przyczyny depresji.

  • Model biologiczny (np. depresja endogenna, depresja organiczna, depresja jednobiegunowa) – badania pokazują, iż depresja związana jest z zaburzeniami neuroprzekaźników w OUN tj. ośrodkowym układzie nerwowym. Według tej teorii ważną rolę odgrywa nieprawidłowo funkcjonująca wrażliwość receptorów w synapsach pomiędzy komórkami nerwowymi (co zaburza tzw. neuroprzekaźnictwo – głównie serotoniny oraz norepinefryny). Kolejny patomechanizm depresji modelu biologicznego związany jest z ekspresją genów, która odpowiada za powstawanie w komórkach nerwowych bodźców neurotroficznych. W tym modelu wyróżnia się również czynniki genetyczne, somatyczny stan zdrowia czy choroby przewlekłe.
  • Model psychodynamiczny (np. depresja egzogenna, depresja reaktywna) – model ten zakłada, iż w powstaniu depresji ważną rolę odgrywają bieżące wewnątrzpsychiczne konflikty (które odbywają się pomiędzy pragnieniami, impulsami i dążeniami) oraz deficyty związane z funkcjami psychicznymi (na ich rozwój wpływ ma doświadczenie z czasów rozwojowych tj. okresu dzieciństwa czy adolescencji). Część teorii modelu psychodynamicznego koncentruje się na wystąpieniu w życiu pacjenta bardzo stresujących wydarzeń, jako czynników wywołujących chorobę (rozwód, poważna choroba, śmierć bliskiej osoby itp.). Ponadto, brane są pod uwagę teorię łączące depresje ze stosowaniem niektórych leków, które mają działanie depresjogenne bądź nadużywanie środków psychoaktywnych (alkohol, narkotyki itp.), jak i z obciążeniem niektórymi chorobami somatycznymi.
  • Model poznawczo-behawioralny (teoria samokontroli, teoria oparta na pojęciu wzmocnienia, wyuczona bezradność). Teoria zakłada, iż depresja została wywołana poprzez fakt, iż pacjent przyswoił sobie nieadaptacyjne wzorce reagowania oraz poznawcze, które można kreować w procesie uczenia się.
  • Inne przyczyny wystąpienia objawów depresyjnych – objawy związane z depresją mogą również występować w przebiegu innych zaburzeń psychicznych czy też chorób somatycznych. Mają one realny wpływ na ich występowanie. Zaliczamy do nich:
    • Zaburzenia psychiczne (schizofrenia, zaburzenia odżywiania, zaburzenia osobowości, zaburzenia lękowe itp.)
    • Choroby zakaźne (opryszczka, mononukleoza, AIDS, kiła, wirusowe zapalenie wątroby itp.)
    • Choroby endokrynne (choroba Addisona, choroba Cushinga, choroby tarczycy i przytarczyc, choroby związane z zaburzeniami hormonalnymi itp.)
    • Choroby neurologiczne (choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, urazy, udary, guz mózgu itp.)

Depresja – grupa podwyższonego ryzyka

Psychiatrzy oraz psychologowie stworzyli grupę osób, która charakteryzuje się wysokim ryzykiem zachorowania według badań. Zaliczyli do niej:

  • Osoby dojrzewające, młode
  • Kobiety w okresie przedporodowym oraz poporodowym
  • Osoby w starszym wieku
  • Osoby, które przeżyły krytyczne wydarzenia w życiu
  • Osoby narażone na permanentny stres
  • Osoby, które w swoim życiu miały epizod depresyjny

Jak pomóc osobie z depresją?

Pomoc osobie z depresją nie należy to łatwych i prostych czynności – należy uzbroić się w pokłady cierpliwości. Osoba chora na depresję najczęściej jest bardzo skryta, unika kontaktów z innymi, nawet najbliższymi osobami. Ponadto, jeśli zauważa u siebie jakiekolwiek symptomy to wstydzi się ich. Aby pomóc osobie chorej na depresję, należy nie być zbyt nachalnym. Nie można na tej sobie wywierać presji, nacisku czy szantażować jej, gdyż będzie to miało całkowicie odwrotny skutek. Nie bądź zbyt natarczywy i nie przytłaczaj chorej osoby swoim szybkim działaniem oraz nie staraj się jej uszczęśliwić na siłę. Jak już wspomniano, potrzeba dużo cierpliwości i taktu w relacjach z osobą chorą. Należy ją wspierać, być blisko, zadbać żeby przyjmowała regularnie zapisane leki, dbała o zdrową zbilansowaną dietę oraz znalazła jakąś pasje. Warto również postarać się, aby unikała sytuacji stresujących i dużo wypoczywała. Należy dać jej poczucie miłości, zrozumienia oraz bezpieczeństwa. Bądź cierpliwy, spokojny i wytrwały! Podejrzewając u bliskiej osoby depresję, można dla pewności wykonać test na depresję.

Czego nie wolno mówić osobie z depresją? Jest to istotne zagadnienie związane z epizodem depresyjnym. Osobie bliskiej, zdrowej wydaje się, że poprzez nacisk czy wypowiedzenie pewnych sformułowań może ona pomóc chorującemu. Nic bardziej mylnego! Może to przynieść więcej szkody aniżeli pożytku. Unikajmy więc następujących sformułowań w stosunku do osoby chorej na depresje. Czego nie wolno mówić:

  • Weź się w garść.
  • Znajdź sobie jakieś zajęcie.
  • Uśmiechnij się i przestań płakać!
  • Życie nie jest proste, to nie bajka.
  • Inni mają o wiele gorzej.
  • Wyjdź do ludzi.
  • Nie przesadzaj !

Profilaktyka depresji

Profilaktyka depresji związana jest głównie z kształtowaniem świadomości na temat istoty oraz specyfiki choroby, jaką jest depresja oraz propagowania zdrowia psychicznego. Profilaktyka depresji skupia się głównie na profilaktyce pozytywnej tj. dążącej do sytuacji, gdzie osoby z grupy ryzyka stają się bardziej odporne, poprzez wzmacnianie procesów oraz czynników, które mają na celu sprzyjanie zdrowiu. W przeciwdziałaniu chorobie kluczową rolę odgrywają rekomendowane zachowania, do których zalicza się:

  • Prowadzenie zdrowego oraz higienicznego stylu życia
  • Odpowiednia ilość snu i odpoczynku
  • Aktywny tryb życia
  • Zminimalizowanie stresu
  • Wsparcie najbliższych (emocjonalne)
  • Ograniczanie używek
  • Poszukaj pasji

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj